Solstis ve Ekinoks Tarihleri Konu Anlatımı
Solstis ve ekinoks tarihleri önemli coğrafi özellikleri içerisinde barındıran özel tarihlerdir.
Ekinoks (gün eşitliği, gece-gündüz eşitliği veya ılım olarak da bilinir), Güneş ışınlarının Ekvator’a dik vurması sonucunda aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği an. Gündüz ile gecenin eşit olması durumudur. Yılda iki kez tekrarlanır – İlkbahar Ekinoksu ve Sonbahar Ekinoksu.
Solstis ( gündönümü olarakta bilinir ), Güneş ışınlarının Yengeç ve Oğlak dönencelerine dik açı ile geldiği andır. 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinde yaşanır.
Not: Solstis ve ekinoks tarihleri; dünyanın güneşin etrafında dönmesine (yıllık hareket) ve eksen eğikliğine bağlı olarak oluşmuştur.
21 HAZİRAN SOLSTİSİ
- 21 Haziran’da güneş ışınları öğle vakti Yengeç Dönencesine (23o 27o K) dik açı ile gelir.
- Güneş ışınları Kuzey yarımküreye en dik, Güney yarımküreye en eğik açılarla gelir.
- Kuzey yarımkürede yaz mevsimi, Güney yarımkürede kış mevsimi başlangıcıdır.
- Dünya’nın en sıcak yerleri, üzerinden Yengeç Dönencesinin geçtiği karaların iç kısımlarıdır (karasallığa bağlı olarak).
- Kuzey yarımküre’de en uzun gündüz, Güney yarımküre’de ise en kısa gündüz yaşanır.
- Bu tarihten sonra Kuzey yarımküre’de gündüzler kısalmaya (yaz gündönümü), Güney yarımküre’de ise uzamaya (kış gündönümü) başlar.
- Aydınlanma çizgisinin sınırları kutup dairelerinden teğet geçer.
Kuzey Kutup Dairesi’nden kuzey kutup noktasına kadar 24 saat süreyle gündüz, Güney Kutup Dairesi’nde güney kutup noktasına kadar 24 saat süreyle gece yaşanır. - Kuzey Kutup Kuşağı aydınlık, Güney Kutup Kuşağı karanlık daire içindedir.
- Gündüz süresi kuzeye gidildikçe uzar. Bu nedenle, ülkemizde en uzun gündüz Sinop’ta, en kısa gündüz Hatay’da yaşanır.
- Güneş ışınlarının atmosferde kat ettiği yolun en kısa olduğu yer Yengeç Dönencesi’dir.
- Öğlen saatinde (12.00) Yengeç Dönencesi’nde yer alan cisimlerin gölgesi oluşmaz.
21 ARALIK SOLSTİSİ
- 21 Aralık’ta güneş ışınları öğle vakti Oğlak Dönencesi’ne (23o 27o G) dik açı ile gelir.
- Güneş ışınları Güney yarımküre’ye gelebileceği en dik, Kuzey yarımküre’ye en eğik açılarla gelir.
- Güney yarımküre’de yaz, Kuzey yarımküre’de kış mevsiminin başlangıcıdır.
- Üzerinden Oğlak Dönencesi’nin geçtiği karaların iç kısımları, Dünya’nın en sıcak yerleridir (karasallığa bağlı).
- Güney yarımküre’de en uzun gündüz, Kuzey yarımküre’de ise en uzun gece yaşanır.
- Bu tarihten sonra Kuzey yarımküre’de gündüzler uzamaya (kış gündönümü) Güney yarımküre’de kısalmaya (Yaz gündönümü) başlar.
- Güneş ışınlarının atmosferde kat ettiği yolun en kısa olduğu yer Oğlak Dönencesi’dir.
- Öğlen saat 12.00’de Oğlak Dönencesi’nde yer alan cisimlerin gölgesi oluşmaz.
- Aydınlanma çizgisinin sınırları Kutup dairelerinden geçer. Güney Kutup Kuşağı aydınlanma çemberi içinde iken, Kuzey Kutup Kuşağı karanlık çember içindedir.
- Kuzey Kutup Dairesi’nde kuzey kutup noktasına kadar 24 saat süreyle gece, Güney Kutup Dairesi’nden güney kutup noktasına kadar ise 24 saat süreyle gündüz yaşanır.
- Gündüz süresinin uzunluğu güneye gidildikçe artar. Bu nedenle 21 Aralık’ta ülkemizde en uzun gündüz Hatay’da yaşanır.
MART EKİNOKSU
- Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a dik açı ile gelir.
- Dünya’nın her yerinde gece–gündüz eşitliği yaşanır (12 saat gece, 12 saat gündüz).
- Kuzey yarım küre’de ilkbahar, Güney yarım küre’de sonbahar başlangıcıdır.
- 21 Mart’tan sonra güneş ışınları Ekvator’un kuzeyine daha dik geleceği için Kuzey yarım küre’de gündüzler daha uzun olur. Yani kuzey yarım kürede gündüz süresi gece süresinden daha uzun olmaya başlar. Güney yarım kürede ise gece süresi gündüz süresinden daha uzun olmaya başlar.
- Bu tarih, Kuzey Kutup Noktası’nda 6 ay süreli gündüzün, Güney Kutup Noktası’nda ise 6 ay süreli gecenin başlangıcıdır.
- Güneş ışınları her iki yarım küreye aynı açılarla gelir.
- Ekvatorun kuzeyinde bulunan cisimlerin gölgesi kuzeye, güneyinde bulunan cisimlerin gölgesi güneye düşer.
- Ekvatorda öğle vakti (12:00) cisimlerin gölgesi oluşmaz.
- Ekvatordan kutuplara doğru gölge boyu uzar.
- 45 derece enlemlerinde öğle vakti gölge boyu, cismin boyuna eşittir.
- Aydınlanma çemberi (dairesi) kutup noktalarından teğet geçer.
Güney yarımküre yaz, Kuzey yarımküre kış mevsiminden çıktığı için (sıcaklık birikimi nedeniyle) Güney yarımküre daha sıcaktır.
23 EYLÜL EKİNOKSU
- Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a dik açı ile gelir.
- Dünya’nın her yerinde gece – gündüz eşitliği yaşanır (12 saat gece, 12 saat gündüz).
- Kuzey yarım küre’de sonbahar, Güney yarım küre’de ilkbahar başlangıcıdır.
- 23 Eylülden’den sonra güneş ışınları Ekvator’un güneyine daha dik geleceği için Güney yarımküre’de gündüzler gecelerden daha uzun olur.
- Bu tarih, Kuzey Kutup Noktası’nda 6 ay süreli gecenin, Güney Kutup Noktası’nda ise 6 ay süreli gündüzün başlangıcıdır.
- Güneş ışınları her iki yarımküreye aynı açılarla gelir.
- Ekvatorun kuzeyinde bulunan cisimlerin gölgesi kuzeye, güneyinde bulunan cisimlerin gölgesi güneye düşer.
- Ekvatorda öğle vakti (12:00) cisimlerin gölgesi oluşmaz.
- Ekvatordan kutuplara doğru gölge boyu uzar.
- 45 derece enlemlerinde öğle vakti gölge boyu, cismin boyuna eşittir.
- Aydınlanma çemberi (dairesi) kutup noktalarından teğet geçer.
- Güney yarımküre kış, Kuzey yarımküre yaz mevsiminden çıktığı için (sıcaklık birikimi nedeniyle) Kuzey yarımküre daha sıcaktır.
Not: Dünya’nın yörüngesi elips olduğundan dünya güneşe zaman zaman yaklaşarak zaman zamanda uzaklaşır. Güneşe en yakın olunan tarih ise 3 Ocak (gün beri veya perihel), en uzak olduğu tarih ise 4 Temmuz (gün öte veya aphel)’dur. Dünya güneşe yaklaştıkça güneşin de çekim kuvveti artar ve böylece dünyanın yörüngedeki hızı da artmış olur. Dünya güneşten uzaklaşınca güneşin çekim kuvvetinin azalmasıyla dünyanın yörüngedeki hızı da azalmış olur. Dünya’nın hareketi yavaşlamaya başladığı zaman Kuzey yarım küre için yaz mevsimi demektir. Dünya’nın güneşten uzaklaştığı dönem ise hızı azaldığından Kuzey Yarım Kürede yaz mevsimi iki gün daha uzun yaşanır. Dünya’nın yörüngedeki hızının azalması sebebiyle Eylül ekinoksu 2 gün gecikmeyle 23 Eylül’de gerçekleşir.
