Mevsimlerin Oluşumu

Dünyanın hareketleri

Dünya, Güneş etrafında dolanırken aynı zamanda kendi etrafında da döner. Dünya bu hareketleri gerçekleştirirken bir yörüngede dolanır. Bu yörüngede dolanırken dönme ekseni dik bir konumda değil, yandaki görselde görüldüğü gibi eğik bir konumdadır. Dünya dönme ekseninde 23° 27′lık (23 derece 27 dakika) bir eğimle hareket etmektedir. Bu hareket mevsimlerin oluşumunda etkilidir. Dünya kendi ekseni etrafında dönerken aynı zamanda Güneş’in etrafında da dolanır. Dünya’nın Güneş etrafındaki bir turu 1 yıl (365 gün 6 saat, 52 hafta) sürer. Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesi elips şeklindedir. Dünya’nın kendi ekseni etrafında bir turunu 24 saatte tamamlar.

Dünya’nın Şekli ve Gece Gündüz Oluşumu

Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi ile gece-gündüz meydana gelir.

Gece gündüz arasındaki sıcaklık farkının meydana gelmesi Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklanır. Gündüz Güneş ışığı alan tarafın sıcaklığı artarken, gece Güneş ışığı almadığı için soğur.
Dünya’nın geoid şeklindedir. Kürenin kutuplardan basık, ekvatordan şişkin biçimidir.
Dünya’nın şeklinden dolayı ekvator bölgesi Güneş ışığını daha dik, kutuplar bölgesi ise daha eğik alır.
Ekvator bölgesi daha sıcak olurken, kutuplar daha soğuk olmaktadır.

Mevsimlerin Oluşumu

Dünya’nın eksen eğikliği ve Güneş etrafındaki hareketi mevsimlerin oluşumuna neden olur. Mevsimlerin başlangıcı olarak dört önemli tarih bulunmaktadır. Bunlar, 21 Haziran-21 Aralık (gün dönümü) ve 21 Mart-23 Eylül (gece-gündüz eşitliği) tarihleridir.

Mevsimlerin Oluşmasında iki olay etkilidir.
1. Dünya’nın Güneş etrafında dolanması
2. Dünya’nın dönme ekseninin eğiklik olması

Not: Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığının değişmesi mevsimlerin oluşumu üzerinde etkili değildir.

Dünya’nın Güneş etrafındaki dönme ekseni ile yörünge düzlemi arasında 23° 27′ (Yaklaşık 23.5°) lik açı vardır.
Dünya, Güneş etrafında dönerken bu eğiklikten dolayı, kuzey ve güney yarım küre farklı zamanlarda farklı ışık alır.
Fazla ışık alan yarım küre yaz, az ışık alan yarım küre kış mevsimini yaşar.
Dünya kuzey ve güney yarım kürelerden oluşur. Ülkemiz Kuzey Yarım Küre’dedir.
Kuzey yarım küre kış mevsimini yaşarken, güney yarım küre yaz mevsimini yaşamaktadır.

Dünya’nın dönme ekseninin, yörünge düzlemine dik olması durumunda Dünya üzerindeki farklı yerlere düşen ışık miktarında yıl boyunca değişiklik olmayacaktı. Bu nedenle farklı mevsimler yaşanmayacaktı.

Ekinoks (gece gündüz eşitliği) 21 mart ve 23 eylül tarihleridir.
Gün dönümü tarihleri 21 haziran ve 21 aralıktır.

Not: Dünya yüzeye düşen ışık miktarının (enerjinin) fazla olaması yaz mevsiminin yaşanırken, ışık miktarının azalması sonucu kış mevsimi yaşanır.
21 Haziran’da Güneş ışınlarının öğle vakti
Kuzey Yarım Küre’de dik olarak geldiği enlem
Yengeç dönencesi olarak adlandırılır. Bu tarihten
itibaren Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Yarım
Küre’de ise kış mevsimi yaşanmaya başlar. Ayrıca
Kuzey Yarım Küre’de gündüzler kısalmaya,
geceler uzamaya; Güney Yarım Küre’de ise geceler
kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar.

21 Aralık’ta Güneş ışınlarının öğle vakti Güney Yarım Küre’de dik olarak geldiği enlem Oğlak dönencesi olarak adlandırılır. Güney Yarım Küre’de en uzun gündüz, en kısa gece; Kuzey Yarım Küre’de ise en uzun gece, en kısa gündüz yaşanır. Bu tarihten sonra Güney Yarım Küre’de gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya; Kuzey Yarım Küre’de ise geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar. Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de yaz, Kuzey Yarım Küre’de ise kış mevsimi yaşanır.

Dünya’nın dönme ekseninin eğik olmasının etkileri

1. Mevsimler meydana gelir.
2. Aynı zamanda Dünya’nın kuzey ve güney yarım küresinde farklı mevsimler yaşanır.
3. Yıl boyunca sıcaklık değişimleri olur.
4. Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca değişir.
5. Güneş ışınlarının Dünya üzerine geliş açıları değişir.